Οι Αφροαμερικανοί και η Ελληνική Επανάσταση

 

Ο Αφροαμερικανός Φιλέλληνας James Jakob Williams, (συλλογή ΕΕΦ / Μουσείου Φιλελληνισμού)

 

 

Το άρθρο αυτό παρουσιάζεται στο πλαίσιο της ειδικής Έκθεσης για τον Αμερικανικό Φιλελληνισμό που οργανώνει το Μουσείο Φιλελληνισμού για το 2021, σε συνεργασία με την Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα @USEmbassyAthens

Έχει ήδη επισημανθεί ο Ελληνικός πυρετός που γνώρισαν οι ΗΠΑ την δεκαετία 1820 και η συμβολή του Αμερικανικού φιλελληνισμού στην Ελληνική Επανάσταση. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι τον αγώνα των Ελλήνων στήριξε και η κοινότητα των Αφροαμερικανών και ότι ένας Αφροαμερικανός πολέμησε γενναία στο πλευρό των Ελλήνων.

Επίσης δεν είναι γνωστό ότι η Ελληνική Επανάσταση απετέλεσε την βάση και οι Έλληνες σκλάβοι προσέφεραν τα σύμβολα για την προώθηση του αγώνα για την κατάργηση της δουλείας στις ΗΠΑ.

Ο James Jakob Williams, ήταν Αφροαμερικανός Φιλέλληνας από τη Βαλτιμόρη της Πολιτείας Μέριλαντ των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Υπηρέτησε ως πεζοναύτης του Αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού. Με την ιδιότητα αυτή συμμετείχε στον πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Αλγερίας που έλαβε χώρα το 1815. Πολέμησε γενναία και διακρίθηκε στις επιχειρήσεις αυτές. Στην Αλγερία υπηρετούσε υπό τις διαταγές του Αμερικανού ναυάρχου Stephen Decatur, ο οποίος είχε αναγνωρίσει την αξία και την γενναιότητά του. Με το τέλος των επιχειρήσεων στην Αλγερία, και αφού ολοκλήρωσε την θητεία στον Αμερικανικό στόλο, ο Ναύαρχος Decatur του πρότεινε να πάει στην Ελλάδα, όπου είχε καταργηθεί η δουλεία.

Ο Williams έφθασε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1827 και τοποθετήθηκε βοηθός του Βρετανού Φιλέλληνα ναυάρχου Thomas Cochrane. Ο Williams ακολούθησε τον Cochrane παντού σε όλες τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, μέχρι την αποχώρηση του τελευταίου από την Ελλάδα, τον Δεκέμβριο του 1827. Ο Williams παρέμεινε στην Ελλάδα και συμμετείχε σε διάφορες μάχες και ναυμαχίες. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις είχε διεισδύσει κρυφά στις τάξεις του εχθρού για να συλλέξει και να μεταφέρει στους Έλληνες πολύτιμες πληροφορίες διακινδυνεύοντας τη ζωή του.

Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων για την απελευθέρωση της Ναυπάκτου, ο Williams τραυματίσθηκε σοβαρά από θραύσμα κανονιού στο χέρι και στο πόδι και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο του Πόρου. Σε μία κρίσιμη στιγμή των συγκρούσεων ηγήθηκε μίας ομάδας Ελλήνων αγωνιστών και ανέλαβε τον έλεγχο του Ελληνικού πλοίου Σωτήρ, που ήταν ακυβέρνητο. Μάλιστα ανέλαβε ο ίδιος την λαγουδέρα συγκεντρώνοντας τα εχθρικά πυρά επάνω του. Με την πράξη του αυτή έσωσε το πλοίο από αιχμαλωσία.

Ο γενναίος αυτός Αφροαμερικανός Φιλέλληνας, προσέφερε τη ζωή του στον αγώνα των Ελλήνων. Πέθανε το 1829 στην Ελλάδα.

Η ΕΕΦ τιμά τον James Jakob Williams που έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σαν ελεύθερος άνθρωπος σε μία ελεύθερη Ελλάδα.

Ας δούμε όμως ποιο ήταν το κλίμα που επικρατούσε στην Αμερική, ιδιαίτερα στους κύκλους των Αφροαμερικανών την περίοδο εκείνη.

Ο αντίκτυπος που είχε η Ελληνική Επανάσταση προκύπτει από τα άρθρα που δημοσίευε η πρώτη εφημερίδα των απελεύθερων Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ, η Freedom’s Journal, που κυκλοφορούσε από τον Μάρτιο του 1827 στη Νέα Υόρκη. Η εφημερίδα αυτή,  που είχε ως κύριο ενδιαφέρον τον αγώνα κατά της δουλείας, είδε στην Ελληνική Επανάσταση έναν αγώνα σκλάβων εναντίον δυναστών. Στις ειδήσεις από την Ελλάδα έδινε βαρύτητα ανάλογη με τις ειδήσεις από την Αϊτή, την Αφρική και τις Δυτικές Ινδίες. Μεταξύ άλλων, η Freedom’s Journal δημοσίευσε με μεγάλη ικανοποίηση την 21 Δεκεμβρίου 1827 την είδηση για τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου.

Ενδιαφέρον είναι το ότι η εφημερίδα αυτή έβλεπε με συμπάθεια και τους γενίτσαρους, τους οποίους (όχι αβάσιμα) θεωρούσε σκλάβους που σφαγιάσθηκαν από τον «τύραννο» Μαχμούτ Β’ (το 1826), καθώς και τις γυναίκες των χαρεμιών που επίσης τις θεωρούσε σκλάβες.

Μάλιστα η εφημερίδα αυτή δημοσίευσε και φιλελληνικά ποιήματα. Όπως το “Greek Song” και το “To Greece” και το “Song of the Janissary”. Τα ποιήματα αυτά επαναλαμβάνουν το σύνθημα «ελευθερία ή θάνατος» και προβάλουν  την εικόνα των αλυσίδων, το τυπικό σύμβολο σκλαβιάς. Παρουσιάζουμε μερικούς στίχους σε ελεύθερη απόδοση:

 

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (F.J. 12/10/1827)

Χαίρε, χώρα του Λεωνίδα,  […]
Μη δειλιάζετε, απόγονοι των ηρώων του Μαραθώνα.
Καλύτερα να πέσετε εκεί όπου οι πρόγονοί σας αναπαύονται,
παρά να σέρνετε τις φοβερές οθωμανικές αλυσίδες. […]

 

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΣΜΑ (F.J. 7 Σεπ. 1827)

Στρατιώτη, σέλωσε το γενναίο άλογο.
Τρέξε, τρέξε στη φωτιά του πολέμου.
Είναι καλύτερα εκεί να ματώσεις και να πεθάνεις,
παρά να σέρνεις την άμαξα του τύραννου. […]
Χτύπα! Χτύπα! Μη θαρρείς ότι πάει χαμένο
το χτύπημα που σπάζει τις αλυσίδες. […]
Εκεί, εκεί που δείχνει ο Καραϊσκάκης!
Εκεί που κυματίζει η ημισέληνος, […]

 

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΥ  (F.J., 4/5/1827)

Για λίγο μόνο, ο τύραννος θα νικήσει,
αλλ’ αυτός και οι πασάδες του, μπροστά μας θα πέσουν.
Η μοίρα που κύλισε τον Σελίμ από το θρόνο μέσα στα αίματα,
θα είναι και δικιά σου, ξιπασμένε Μαχμούτ, τ’ ορκιζόμαστε. […]
Πρόσεχε, σκληρέ Μαχμούτ! Η ώρα σου έφτασε […].

 

Αποκόμματα ειδήσεων από τη φιλελληνική δράση διαφόρων «Ελληνικών Επιτροπών» στις ΗΠΑ. Πάνω: ένα δωδεκάχρονο παιδί χαρίζει το ρολόι του στην φιλελληνική επιτροπή του Pittsburgh, με την παράκληση τα έσοδα να δοθούν στους πεινασμένους Έλληνες (Εφημερίδα Freedom’s Journal).

 

Η θλιβερή μοίρα των εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων σκλάβων που πωλούνταν καθημερινά στα σκλαβοπάζαρα της Μεσογείου, συγκλόνισε την Αμερικανική κοινωνία κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Οι Αμερικανοί Φιλέλληνες εθελοντές που βίωσαν την φρίκη αυτή (Dr. Samuel Gridley Howe, Jonathan Pecham Miller, κλπ.), μετατράπηκαν σε ηγετικές μορφές του αγώνα εναντίον της σκλαβιάς των Αφρικανών Αμερικανών στις ΗΠΑ. Ο αγώνας αυτός είχε ένα κεντρικό σύμβολο. Την Ελληνίδα σκλάβα.

Η Ελληνίδα σκλάβα ήταν το διάσημο γλυπτό που φιλοτέχνησε ο μεγάλος Αμερικανός γλύπτης Hiram Powers το 1844. Είναι η ιστορία ενός μικρού κοριτσιού από τα Ψαρά.

Η Γαρυφαλιά Μοχάλβη (1817 – 1830), κατάγεται από τα Ψαρά. Οι γονείς της σφαγιάσθηκαν κατά την σφαγή Χίου και η μικρή Γαρυφαλιά πουλήθηκε από τους Τούρκους ως δούλη. Εντελώς τυχαία, την ανακάλυψε ο Αμερικανός Πρόξενος Joseph Langston στη Σμύρνη. Μετά από πολλές προσπάθειες κατάφερε να την απελευθερώσει και την έστειλε το 1827 στην Βοστώνη.

Η ιστορία της Γαρυφαλιάς και η ομορφιά της, ενέπνευσαν τον γλύπτη Hiram Powers να φιλοτεχνήσει το 1844 ένα από τα αριστουργήματα της παγκοσμίου γλυπτικής του 19ου αιώνα, με τίτλο η «Ελληνίδα σκλάβα» (“Greek Slave”).

 

Η Ελληνίδα σκλάβα, έργο του 1844 του Αμερικανού γλύπτη Hiram Powers

 

Σήμερα το πρωτότυπο του αγάλματος βρίσκεται στο Μουσείου του Brooklyn. Αντίγραφο του βρίσκεται στο Μουσείο Φιλελληνισμού στην Αθήνα (www.phmus.org).

Το άγαλμα αυτό της Ελληνίδας σκλάβας αποτέλεσε το κεντρικό έμβλημα του αγώνα και των εκστρατειών για την κατάργηση της δουλείας στις ΗΠΑ.

/by

Η βιομηχανία όπλων της πόλης της Λιέγης και ο Φιλελληνισμός

 

 

 

Άρθρο του Theo Dirix

 

Περίληψη: Από τα μεσαιωνικά χρόνια η πόλη της Λιέγης στο Βέλγιο υπήρξε κέντρο κατασκευαστών οπλισμού. Μετά τη γαλλική περίοδο που διήρκεσε μέχρι την πτώση του Ναπολέοντα το 1814-1815, ο Ολλανδός Βασιλέας Γουίλιαμ Α’ του Οράντζ-Νασάου επένδυσε σημαντικά στη βιομηχανία μετάλλων και όπλων της πρώην πρίγκιπο-επισκοπής της Λιέγης. Επισήμως ουδέτερη στην ελληνική Επανάσταση, η κυβέρνηση αρνήθηκε επίσημα (και ισχυρίστηκε ότι θα εμπόδιζε) τις εξαγωγές όπλων στους Έλληνες Επαναστάτες, προστατεύοντας προσεκτικά την οθωμανική της αγορά. Αρχικά επικράτησαν εμπορικά κίνητρα σε όλους τους κατασκευαστές, αλλά σύντομα, εμπνευσμένος από τον ελληνικό αγώνα για την ελευθερία, ο βελγικός εθνικισμός αναπτύχθηκε επίσης στη Λιέγη, διευκολύνοντας τις συμφωνίες αποστολής όπλων στην Ελλάδα.[1]

 

«Φίλε μου», είπε το παιδί, το ελληνόπουλο με τα μπλε μάτια,
«Δεν εύχομαι τίποτε άλλο, παρά να έχω λίγο μπαρούτι και βόλια!»[2]

Σε έναν από τους φιλοελληνικούς στίχους του, ο Βίκτωρ Ούγκο, ο πιο γνωστός Γάλλος συγγραφέας της εποχής, σκηνοθετεί ένα παιδί που επιθυμεί όπλα περισσότερο από παιχνίδια. Περισσότερο από έναν ποιητικό ή ρομαντικό μύθο, η ιστορία του Φιλελληνισμού λέει επίσης την ιστορία του οικονομικού κέρδους και της ανθρώπινης απώλειας.

Μέχρι το τέλος του δέκατου όγδοου αιώνα, η πόλη της Λιέγης φιλοξένησε εβδομήντα έως ογδόντα κατασκευαστές όπλων, που εξήγαγαν πιστόλια, όπλα, κανόνια, μαχαίρια, ξιφολόγχες, πυρομαχικά, βόλια, μπαρούτι και στολές, κυρίως στη Γαλλία.

Μόλις ανέλαβε την εξουσία του Ηνωμένου Βασιλείου των Κάτω Χωρών, που αποτελείτο από τα σημερινά βασίλεια του Βελγίου και των Κάτω Χωρών, και το Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου, ο ολλανδός βασιλέας William I της Orange-Nassau επενδύει σημαντικά στις βιομηχανίες των νότιων επαρχιών: στην βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας στη Γάνδη στη Φλάνδρα και στη βιομηχανία μετάλλων και όπλων της Λιέγης. Ένα άλλο κλειδί της πολιτικής του ήταν η προώθηση των εξαγωγών.

Το 1823, ο Ολλανδός Chargé d’affaires στην Κωνσταντινούπολη, Gaspar Testa, ενημέρωσε τις υπηρεσίες της χώρας του ότι ένα ολλανδικό πλοίο, το Le Brisier υπό τον καπετάνιο Piet Bakker, είχε ταξιδέψει στο Μήλο με ένα φορτίο όπλων που έστειλε ο Stephano Paleologo(s) στους Έλληνες Επαναστάτες στην Πελοπόννησο. Μαζί με τον άλλο Έλληνα έμπορο στο Άμστερνταμ, τον Τζωρτζ Τομάσατσι (Tomazinos), έπαιξε ήδη καθοριστικό ρόλο στην υποστήριξη του ελληνικού σκοπού. Στην πραγματικότητα, ο Παλαιολόγος είχε στείλει δωρεές από τις φιλελληνικές επιτροπές στο Άμστερνταμ και το Λόντεν στην οικογένειά του, Ξένο που συνδεόταν με τους προύχοντες στην Ύδρα. Η συγκεκριμένη συμφωνία αγοράς όπλων που ανέφερε ο ολλανδός απεσταλμένος, ωστόσο, προειδοποίησε την κεντρική κυβέρνηση, τονίζοντας την ουδετερότητά της.

Προφανώς, αυτό δεν εμπόδισε τον Βασιλέα Γουίλιαμ Α’ να αναπτύξει περαιτέρω το εμπόριο με την «Ανατολή» και τη «Μαύρη Θάλασσα». Ένας εκπρόσωπός του, ο Jean-Baptiste De Lescluze, έμπορος από την Μπριζ και Πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου στην Οστάνδη, ταξίδεψε στην περιοχή μεταξύ 1821 και 1825. Άγνωστος στο κοινό αλλά επιβεβαιωμένος από ολλανδικά διπλωματικά αρχεία, φαίνεται επίσης ότι ο κατασκευαστής της Λιέγης, D.D. Ancion and Co, είχε υπογράψει μια επικερδή σύμβαση τριών ετών με το Οθωμανική διοίκηση. Τα εμπορεύματα περνούσαν από ένα εμπορικό σπίτι στο Άμστερνταμ (Sigritt). Μέχρι το τέλος του 1824, όπως αναφέρει ο Ολλανδός απεσταλμένος, οι πρώτες παραγγελίες είχαν φτάσει. Η οθωμανική αγορά ήταν τόσο επικερδής που και άλλοι κατασκευές όπλων από τη Λιέγη, όπως ο Φιλίπ-Ιωσήφ και ο αδελφός του Λούις (Jean-Louis) Malherbe, προσέγγισαν επίσης τον ολλανδό απεσταλμένο στην Κωνσταντινούπολη, αφού η προσπάθεια του Jean-Baptiste De Lescluze να τους εισαγάγει στην Οθωμανική αγορά απέτυχε. Πράγματι, η εμπορική του αποστολή στην Πύλη είχε ακυρωθεί το 1821. Την ίδια περίοδο ταξίδευσε στην Αθήνα, όπου πούλησε μερικά από τα όπλα που είχε στο πλοίο του στους Επαναστάτες. Όταν αργότερα κυκλοφόρησε αυτή η φήμη στην Κωνσταντινούπολη, οι Ολλανδοί την αρνήθηκαν.[3]

 

Πιστόλια από την Λιέγη (συλλογή ΕΕΦ/Μουσείο Φιλελληνισμού)

 

Ενώ ο Βασιλιάς και η κυβέρνησή του προστάτευαν σχολαστικά τα εμπορικά τους συμφέροντα στην οθωμανική αγορά, η ελληνική υπόθεση είχε αρχίσει να επηρεάζει το μυαλό των ανθρώπων.

Το 1972, ο Βέλγος ακαδημαϊκός Lutgard Wagner-Heidendal αποκάλυψε ότι οι Malherbes, που αναφέρθηκαν παραπάνω, ήταν μέλη του μασονικής στοάς La Parfaite Intelligence, ένας από τους σημαντικότερους καταλύτες της φιλελληνικής επιτροπής της Λιέγης. Φαίνεται επίσης ότι η επιτροπή προσέγγισε φιλελληνικές επιτροπές σε άλλες χώρες στην Ευρώπη με την πρόταση παροχής όπλων τα οποία θα αγοράζονταν από δωρεές. Με τις συνεισφορές που είχαν συγκεντρώσει σε δύο επιτυχημένες συναυλίες και μερικές άλλες εκδηλώσεις στη Λιέγη, ένα φορτίο όπλων που κατασκευάστηκε από τον Mathieu-Joseph Malherbe de Goffontaine είχε αποσταλεί στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1826, όπως αποδεικνύεται από τον Wagner-Heidendal.

 

Πρόγραμμα της 3ης Ιουνίου 1826, μίας από τις πολλές συναυλίες που έλαβαν χώρα υπέρ των Ελλήνων στην Ευρώπη. Στόχος των εκδηλώσεων αυτών ήταν η συλλογή χρημάτων για την οικονομική ενίσχυση των Ελλήνων, και η προώθηση των δικαίων των Ελλάδας (συλλογή ΕΕΦ/Μουσείο Φιλελληνισμού).

 

Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με αυτήν την αποστολή προέρχονται από μια επιστολή, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα από τον συγγραφέα, στην οποία ο Nestor Aron ανακοινώνει την επικείμενη αναχώρηση της La Jeune Emilie με 43 Φιλλήνες υπό τη διοίκηση του Raybaud και ένα φορτίο με: “4.000 κουτιά μπισκότων, 500 τουφέκια από η πόλη της Λιέγης, 30000 (x) μπαρούτι, βόλια, παντελόνισ και ιατρικά είδη”.[4]

Για διπλωματικούς και πολιτικούς λόγους, η κυβέρνηση αρνήθηκε επίσημα το εμπόριο όπλων με Έλληνες Επαναστάτες. Μπορούμε να μαντέψουμε μόνο σε ποιο βαθμό ανεχόταν ή παρακολουθούσε τις συμφωνίες, όπως έκαναν οι γαλλικές και ιταλικές αρχές όταν οι αποστολές περνούσαν από τη Μασσαλία ή το Λιβόρνο. Μελετώντας το θέμα, ένας Έλληνας πρώην Πρόξενος στη Λιέγη ανακάλυψε μόνο ένα μικρό κομμάτι χαρτιού, μισοκαμένο, χωρίς υπογραφή και με ημερομηνία 1826, σε μια ιδιωτική συλλογή έξω από τη Λιέγη. Το απόσπασμα είναι μια σπάνια απεικόνιση του απορρήτου ων σχετικών διαδικασιών, αλλά αντικατοπτρίζει επίσης και μια ειλικρινή συμφωνία με λογικές τιμές, όπως κατέληξε.

 

Κατάσταση εξοπλισμού που στάλθηκε στην Ελλάδα το 1826

 

Πετυχαίνοντας με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια, ένα τμήμα των βιομηχανικών και της ελίτ της Λιέγης, προώθησε τη μετάβαση από μία πολιτική βασισμένη στα εμπορικά συμφέροντα, σε μία εμπλοκή με πολιτικά χαρακτηριστικά, υπονομεύοντας την πολιτική της ολλανδικής κατοχής, ως οιωνό της συνενοχής της στη βελγική επανάσταση το 1830.

Theo Dirix[5]

 

Παραπομπές

[1] For this introductory article the author relied on three sources: 1) the exhaustive but forgotten study in Dutch by Lutgard Wagner-Heidendal: Philhellenism in the Kingdom of the Netherlands, published in 1972 by the Royal Academy for Science, Literature and Arts of Belgium; 2) a short article in French by Efstratios Mavroudis, a former Greek Consul in Liège: Relations de Liège avec l’insurrection Hellénique La Presse – La Fourniture d’armes (no further references, with the illustration, assessed here: https://ojs.lib.uom.gr/index.php/BalkanStudies/article/viewFile/887/895 ), and 3) B. van de Walle, J.B. De Lescluze, in: Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis, Brugge, 1959, p. 76-88, 1960, p. 154-188.

[2] Closing verses of the poem The Greek Child from Victor Hugo’s Les Orientales, as translated by G.B.: in: The Metropolitan Magazine, Volume 36, Saunders and Otley, 1843, p. 375.

In The Greek Boy (Les Turcs ont passés là.) {XVIII, June 10, 1828.}, that same verse has been translated as: “Oh, give me your dagger and gun!”, as a reply to ”Would’st thou a trinket, a flower, or scarf, Would’st thou have silver? (https://www.gutenberg.org/files/8775/8775-h/8775-h.htm#link2H_4_0033 )

[3] The story of Jean-Baptiste De Lescluze who saved the lives of at least 1100 Greeks who fled the occupation of Athens in 1821 by evacuating them from Pireaus to Salamina, and his offer to negotiate a commercial treaty with Ypsilanti surely merit a separate article.

[4] Recently rediscovered letters addressed to a Belgian Philhellene, (to be published here soon).

[5] Theo Dirix, freelance author, www.theodirix.com ; tafofiel@gmail.com

/by

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ – Tο Μουσείο Φιλελληνισμού είναι ανοικτό στο κοινό

 

 

Το Μουσείο Φιλελληνισμού έχει ανοίξει και υποδέχεται επισκέπτες από τις 20 Μαΐου 2021.

Το Μουσείο είναι ανοικτό στο κοινό από Τετάρτη έως Κυριακή 10:00 με 18:00.

Οι επισκέπτες οφείλουν να τηρούν τις προδιαγραφές COVID19 που έχει επιβάλει ο ΕΟΔΥ. Για την διευκόλυνση της ροής στο Μουσείο, οι ενδιαφερόμενοι παρακαλούνται να ενημερώνουν με email (info@phmus.org) ή Tηλ / SMS (+30 6974 750361), για την ημέρα επίσκεψης και τον αριθμό των επισκεπτών.

Για την οργάνωση επισκέψεων ομάδων ενηλίκων και σχολείων, παρακαλούμε να επικοινωνήσετε στο +30.210.8094750.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας:

https://phmus.org/drastiriotites/visit-the-museum/

Επικοινωνία:

Ζησιμοπούλου 12
115 24 – Αθήνα
Τηλ. 1: +30 6974 750361
Τηλ. 2: +30.210.8094750
Email: info@phmus.org

/by

Το Μουσείο Φιλελληνισμού προβάλει, σε συνεργασία με την πρεσβεία των ΗΠΑ, τον Αμερικανικό Φιλελληνισμό

Το Μουσείο Φιλελληνισμού προβάλει, σε συνεργασία με την πρεσβεία των ΗΠΑ, τον Αμερικανικό Φιλελληνισμό

Περισσότερα
/by

Αμερικανός φιλέλληνας καταγράφει τις σημαίες της ελληνικής επανάστασης

 

 

Επιστολή του 1824 (Συλλογή ΕΕΦ, Μουσείο Φιλελληνισμού)

Άρθρο του Γιώργο Θωμαρέη

 

Η επιστολή αυτή αποτελεί ένα πολύτιμο κομμάτι ελληνικής ιστορίας: Πρόκειται για επιστολή που γράφτηκε στις 28 Ιανουαρίου 1824 στη Νέα Υόρκη από τον J.J.L., για να σταλεί στη Βαλτιμόρη σε κάποιον Gracie.

Στην επιστολή αναφέρονται πολλά και σημαντικά για τον Ελληνικό Απελευθερωτικό Αγώνα, κυρίως για τα εμβλήματα (τον Σταυρό του Κωνσταντίνου, το ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ κ.ά.), τους συμβολισμούς και τις σημαίες του αγώνα. Επίσης αναφέρεται ότι οι πληροφορίες για τη σημαία προέρχονται από συμπατριώτες τους (Αμερικανούς), οι οποίοι την είχαν δει στα Ψαρά!!!

Το πιο συνταρακτικό βέβαια από όλα είναι η σελίδα της επιστολής με τα σχέδια των σημαιών και συνθημάτων σχεδιασμένα με σινική μελάνι το 1824. Ίσως πρόκειται για την πρώτη επίσημη καταγραφή της ελληνικής σημαίας επί χάρτου!

 

Ιστορική τεκμηρίωση της επιστολής

Η επιτροπή Φιλελλήνων της Ν. Υόρκης είχε οργανώσει χορό στις 8 Ιανουάριου 1824. Φαίνεται πως κάποιο μέλος της επιτροπής της Βαλτιμόρης ζητούσε πληροφορίες για τη διακόσμηση του χώρου για τον χορό που ετοίμαζαν και εκείνοι. Πράγματι, ο χορός της Βαλτιμόρης έγινε τον Φεβρουάριο του 1824 και είχε μεγάλη επιτυχία.

Ωραία περιγραφή του χορού και του στολισμού της αίθουσας με ελληνικές σημαίες, προφανώς κατά αντιγραφή του χορού της Ν. Υόρκης, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελληνικά Χρονικά του Μέγιερ που εκδιδόταν το 1824 στο Μεσολόγγι. Την περιγραφή του χορού αναδημοσίευσε ο Μπ. Άννινος στο “Οι Φιλέλληνες του 1821” και ο Χρ. Λάζος στο “Η Αμερική και ο ρόλος της στην επανάσταση του 1821” (Παπαζήσης 1983).

 

Μετάφραση της επιστολής

«Όσον αφορά τις απορίες σου σχετικά με τον ελληνικό σταυρό και τη σημαία, σου στέλνω τα εξής:

Ο σταυρός που υιοθετήθηκε από την Επιτροπή Διακόσμησης ως ο πιο κατάλληλος για να επιδειχτεί στον Ελληνικό Χορό της 8ης Ιανουαρίου ήταν ο σταυρός του Κωνσταντίνου. Αναφέρεται από τους ιστορικούς ότι ο σταυρός εθεάθη από τον εν λόγω Αυτοκράτορα στον Ουρανό με την επιγραφή ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ. Αυτό το όραμα προκάλεσε και τη μεταστροφή του στον χριστιανισμό.

Με ένα άλλο όραμα, το οποίο επίσης λέγεται ότι είχε το ίδιο βράδυ, ωθήθηκε ώστε να υιοθετήσει τον Σταυρό ή Λάβαρο ως σύνθημά του και να το χαράξει στις ασπίδες των στρατιωτών του.

Ένας επιπλέον λόγος για να εκτίθεται αυτός ο σταυρός ήταν ότι ο Πρίγκιπας Υψηλάντης πολέμησε με αυτόν για λάβαρό του σε όλες τις πρόσφατες μάχες του με τους Τούρκους. Είναι στο παρακάτω σχήμα, με τα 2 πρώτα γράμματα του ονόματος του Χριστού στα ελληνικά.

Οι αναλογίες σε αυτό το μονόγραμμα, όπως καταγράφονται από ένα αρχαίο νόμισμα, θα πρέπει να είναι: το κάθετο κομμάτι προς το πόδι να έχει το ίδιο μήκος με το από …. … μεταξύ τμήμα της καμπύλης προς το έδαφος (δυσνόητο) – όπως μερικοί συγγραφείς λένε ότι, όταν το είδε ο Κωνσταντίνος, έμοιαζε με φλόγα. Για αυτό, και εμείς προσπαθήσαμε να πετύχουμε το χρώμα όσο το δυνατόν περισσότερο και, ύστερα από πολλούς πειραματισμούς, το καλύψαμε με ένα λαμπρό αλουμινόχαρτο που δίνει σχεδόν ένα χρώμα φλόγας όταν πέσει επάνω του ένα δυνατό φως. Οι επιγραφές μας ήταν χρυσά γράμματα σε λευκό φόντο.

Δεν υπάρχει ακόμη εθνική σημαία της Ελλάδας. Κάθε νησί ή περιοχή έχει τη δική της.

Υπάρχουν τρεις γνωστές σε εμάς:

Γαλανός σταυρός σε λευκό φόντο.

Γαλανές και λευκές ρίγες εναλλάξ.

Γαλάζια άγκυρα σε λευκό πεδίο.

Η πρώτη από αυτές είναι η μόνη που εκτέθηκε ως η πιο ταιριαστή με τη δική μας, και δεδομένου ότι είναι η μόνη που την έχουν δει κάποιοι από τους συμπατριώτες μας στα Ψαρρά.

Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι με ευχαρίστηση η Επιτροπή θα ήθελε να αποστείλει την Ελληνική Σημαία, που κατασκευάστηκε για μας, στη Βαλτιμόρη, αλλά το μέγεθος του Θεάτρου απαιτούσε μια σημαία με 80 πόδια μήκος (!!) και για λόγους οικονομίας, ράψαμε πολλά κομμάτια υφάσματος μαζί, τα οποία μετά χωρίστηκαν και πουλήθηκαν.

Έτσι, χάνουμε τη χαρά να δώσουμε αυτή τη μικρή απόδειξη της επιθυμίας μας να συνεργαστούμε με τους φίλους μας σε αυτήν την πόλη.».

 

Για τον Φιλελληνισμό της εποχής

Η φιλελληνική κίνηση στην Αμερική, περί το 1823-24, είχε φουντώσει. Στις εκκλησίες γίνονταν κηρύγματα υπέρ της Επανάστασης, στα θέατρα ανέβαιναν ειδικές παραστάσεις για οικονομική ενίσχυση του Αγώνα, ενώ από το 1824 αμερικανικές εταιρείες έστελναν στην επαναστατημένη Ελλάδα σπαθιά, τουφέκια, πιστόλες, μικρά κανόνια και ιατρικά εφόδια!

Πολλοί Αμερικανοί πολέμησαν στο πλευρό της Ελλάδος, όπως ο George Wilson από το Ροντ Άιλαντ, ο James Williams από τη Βαλτιμόρη, o Captain John M. Alen, στενός φίλος του στρατηγού Λαφαγέτ, o William T. Washington από την Ουάσιγκτον και άλλοι.

Σε διάφορες πόλεις (Ν. Υόρκη, Βοστόνη, Βαλτιμόρη, Πίτσμπουργκ, Σινσινάτι κ.α.) είχαν ιδρυθεί φιλελληνικά κομιτάτα τα οποία συγκέντρωναν χρήματα και είδη προς αποστολή στην Ελλάδα από διάφορες εκδηλώσεις, όπως χορούς, συναυλίες κτλ. για την ανακούφιση του πενόμενου πληθυσμού. Το αποτέλεσμα αυτής της μεγάλης κινητοποίησης υπήρξε η αποστολή οκτώ πλοίων το 1827 με τρόφιμα και ρούχα στην Ελλάδα (Stephen A. Larrabee “Ελλάς 1775-1865, Πώς την είδαν οι Αμερικάνοι”).

 

/by